Dk. Fredirick L Mashili, MD, PhD.
UNAPOTAKA kufanikisha kuwa na afya njema, mazoezi na lishe bora ni kama baba na mama. Vitu hivi viwili hutegemeana katika kuleta matokeo chanya. Hauwezi kufikia malengo ya kuwa na afya bora bila kuzingatia mazoezi na lishe bora kwa wakati mmoja. Maana yake ni kwamba, hata kama utafanya mazoezi mara kwa mara, lakini lishe yako ikawa mbovu, usitegemee kupata mafanikio makubwa ya malengo yako.
Kumekuwa na wimbi kubwa la watu kufanya mazoezi, lakini wengi wao bado wakilalamika kutokufikia malengo waliyojipangia. Leo tutajadili aina za ulaji na vyakula vinavyoweza kuharibu kabisa juhudi zako za mazoezi na kukufanya usifikie malengo uliyojiwekea hata kama unatimiza viwango vya mazoezi vinavyoshauriwa.
Kula chakula kingi mara baada ya mazoezi
Kwa kawaida unapofanya mazoezi mwili hutumia nguvu nyingi. Hii ni mojawapo ya sababu zinazokufanya uhisi njaa na hamu ya kula mara baada ya kufanya mazoezi. Jijengee tabia ya kula mlo mdogo badala ya kula chakula kingi kwa sababu hurudisha mwilini nishati-lishe (calories) ulizozitumia wakati wa mazoezi, hivyo kuondoa faida ulizokuwa umezipata kwa kufanya mazoezi.
Kula chakula kisichofaa baada ya mazoezi
Nguvu au nishati-lishe inayokuwa imetumiwa wakati wa mazoezi hukufanya uwe na hamu ya vyakula vyenye sukari, mafuta na wanga. Hii inatokana na mabadiliko ya vichocheo (hormones) yanayoendana na utumiaji wa nishati-lishe mwilini yanayotokea wakati wa mazoezi. Hii ndiyo sababu ya watu wengi kuwa na hamu na vyakula vya aina hii. Lakini ikumbukwe kwamba kula vyakula vyenye sukari na mafuta mengi mara tu baada ya mazoezi si jambo zuri. Epuka vitu kama soda, juice zenye sukari nyingi na baadala yake kula mlo wenye sukari ya asili kiasi, kama vile juisi ya matunda isiyoongezwa sukari. Pia kula mlo wenye kiasi kikubwa cha protini ili kuusaidia mwili kurudi katika hali yake (recovery)
Kula chakula kingi zaidi ya kiasi cha mazoezi unayofanya
Watu wengi hudhani kwamba, kwa kuwa wanafanya mazoezi hawana haja ya kujali kiasi na aina ya chakula wanachokula. Ikumbukwe kwamba kinachotakiwa ni uwiano kati ya nishati-lishe inayoingia na ile inayotoka mwilini. Nishati-lishe huingia mwilini kwa njia ya chakula, na hutumika au kutoka mwilini kwa kufanya mazoezi. Kutokana na malengo mbalimbali ni muhimu kufahamu jinsi ya kufikia uwiano utakaokufanya ufaidike. Kwa mfano; endapo lengo lako ni kupungua uzito, ni sharti utumie nishati-lishe nyingi zaidi ya zile unazoingiza mwilini. Maana yake ni kwamba, kiasi na kiwango cha mazoezi kizidi kiasi cha chakula unachokula. Ukikosea uwiano huu huwezi kufaidika na mazoezi.
Â
Kutumia kiasi kidogo cha protini na wanga kwa wingi
Mafuta hujengeka na kuongezeka mwilini kutokana na kiasi kikubwa cha nishati-lishe kinachoingia mwilini kama chakula. Vyakula vya wanga na vile vya mafuta hutoa nishati-lishe nyingi zaidi ya vyakula vya protini. Ifahamike pia kwamba uyeyushaji wa vyakula vya protini hutumia nishati-lishe nyingi hivyo kusaidia kutumia nishati-lishe ya ziada mwilini. Kwa maana hiyo, pamoja na kufanya mazoezi vyakula vyenye protini nyingi na wanga kidogo husaidia kuzuia ongezeko la mafuta mwilini.
Kunywa pombe kupita kiasi
Pombe ina nishati-lishe nyingi. Kwa maana hiyo unywaji pombe kupita kiwango kilichoshauriwa huchangia katika kuongeza mafuta mwilini. Hata kama unafanya mazoezi kwa kiwango kikubwa, kunywa pombe kupindukia kutarudisha juhudi zako nyuma
Kula chakula kingi chenye wanga wakati wa usiku
Wengi wetu hupumzika wakati wa usiku. Kwa maana hiyo hatuhitaji nguvu nyingi mwilini. Kula kiasi kikubwa cha wanga (vyakula vyenye kutoa nishati-lishe nyingi) hutupa nguvu ya ziada, ambayo hatuitumii. Nguvu hii ya ziada hutunzwa mwilini kama mafuta. Kwa maana hiyo, hata kama utakuwa ulichoma mafuta ya kutosha wakati wa mazoezi, kula chakula kingi cha aina ya wanga wakati wa usiku hupoteza juhudi zako za mazoezi.
