Na Mwandishi Wetu
MAHAKAMA Idara ya Mashauri ya Biashara Mahakama Kuu, imezitolea uvivu benki zinazofanya kamatakamata ya mali isiyo kikomo na hivyo kutoa tafsiri mwafaka ya mwenendo wa kushughulikia wakati mali iliyowekwa rehani kama dhamana ya kuingia makubaliano ya mkopo kutekelezwa kiusahihi wakati inapotaka kukamata mali ya ziada ili kurejesha kama fidia kwa thamani ya pesa iliyokopwa kwa mauzo ya mali isiyodhaminiwa.
Jaji Amir Mruma wa Idara ya Mahakama ya Biashara Mahakama Kuu amezuia taasisi za fedha, hasa mabenki kufanya uhamisho wa mali wakati wa kujaribu kupata malipo yao baada ya mkopaji kushindwa kulipa kwa kudai pamoja na ziada ya huduma za mkopo mbali na mkataba husika.
Jaji Mruma amesisitiza kuwa wadaiwa walipe deni la msingi tu na si vinginevyo, kwani itakuwa kuanzisha mkataba mwingine ndani ya mkataba.
Jaji Amir Mruma alitoa amri ya kizuizi hicho baada ya kutupilia mbali madai yaliyowekwa na Benki ya Afrika Tanzania Limited, katika shauri la uchunguzi No 138 wa 2017 akijaribu kurejesha zaidi ya Sh milioni 100 kutoka kwa Rose Miyago Assea kama salio la mkopo wakati mali ya rehani hayakufikisha kiwango cha deni ilipouzwa.
“Ni wakati mzuri mabenki yafahamu kwamba mara moja wanaamua kutumia nguvu zao za kisheria za kuuza mali (Statutory power of sale) chini ya mkataba wa mikopo na uuzaji haukupata kiwango hicho kinalindwa, hawezi kuja mahakamani (kwa) kurejesha kiasi kisichopatikana kwa kuunganisha na kuuza mnada mali ya mdaiwa (Mortgagor) tu,” anasema.
Anasema mali ya rehani ni wajibu kwa ajili ya utambuzi wa kiasi salama chini ya Mkataba wa Mortgage na Barua husika. Kwa hiyo, Uchunguzi wa Biashara No 138 wa 2017 unafutwa kwa madai kwa Amri ipasavyo.
Ukweli unaonyesha kwamba baada ya kukopa, mdaiwa alishindwa kulipa mdai na benki ya mdai walimteua GTL Best Group (T) Limited, mnadaji ili kuuza mali ya rehani ambayo ilikuwa inamilikiwa na mtu wa tatu.Mali hiyo ilikuwa imetengwa kwa mnada wa umma na ilichukuliwa milioni 100. Ilikuwa ni kesi ya mdai kwamba baada ya kuuzwa kwa mali ya rehani, kiasi cha kulipwa ni 101,651,444 / 55 ambacho kilikuwa ni 71,856,044 / 55 mkopo bora, ada ya mnada ambayo ni asilimia 15 ya bei ya ununuzi zaidi ya 10m na ardhi ada ya kukodisha kwa mali ya shauri ambayo ni 1,075,400.
Jaji alielezea katika hukumu yake kwamba, mkopo huo ulinunuliwa na rehani juu ya mali inayomilikiwa na mtu watatu (third party). Kwa kusaini makubaliano ya mikopo, mdai huyo amekubali kuwa usalama ulikuwa wa kutosha kupata fedha zote au hizo ambazo zitatokana na kutokana na kukopa kwa benki.
Anasema chini ya kifungu cha 3.0 cha Mkataba wa Hifadhi ya Poni (Mortgage) uliotolewa kwa ushahidi kama maonyesho, ilikubaliwa kuwa usalama (security) ni kwa kiwango ambacho haijulikani ambacho hakitakuwa kisichozidi kiasi kilichowekwa katika barua ya kituo.
Dhana hapa, alisema thamani ya usalama ilikuwa ya kutosha kufidia kiasi kilichowekwa katika barua ya kituo.
“Ikiwa inapatikana kuwa thamani ya usalama haikufunika au haikuwepo na kiasi kilichowekwa katika barua ya kituo au ikiwa benki inapoteza usalama kwa bei chini ya kiwango fulani, basi benki inajihukumu (kujilaumu) yenyewe kwa kutambua usalama kabla ya kukubali au wakati wa kuuza.
“(Benki hiyo) haiwezi kurudi mahakamani ili kutafuta mkopo kwa njia nyingine isipokuwa usalama (security) aliokubali awali,” hakimu huyo aliamua.
Alihitimisha kuwa benki ya mdai haikuwa na haki ya kiasi kilichodaiwa katika shauri tangu kiasi kilichokopwa pamoja na riba iliyoongezeka alipata malipo ya mikopo na hakukuwa na ushahidi wa kwa nini mauzo ya usalama haikuweza kupata kiasi cha kukidhi mkopo wenyewe.
Benki hiyo ilidai kuwa wakati mwingine mwaka 2011, 2014 na 2015, Rose Miyago Assea, alitumia na kupewa nafasi ya mikopo ya Sh milioni 100, 200 na 200 kwa mtiririko huo kwa ajili ya kufadhili fedha kwa ajili ya biashara yote ya kuuza na kuuza nguo na mikoba.
Huduma za mikopo zilifadhiliwa na mikopo ya vituo 662 / 1,662 / 1 na 698/1 Block C Ukonga Sitaki Shari Ilala Dar es Salaam inayomilikiwa na Jimmy Brown Mwalugelo.
Kwa uvunjaji wa mkataba wa jumla, Rose alipunguza malipo ya mkopo na riba, hasa mkopo wa mwisho ambao umekamilika Aprili 2016.
Baada ya kutotekeleza malipo (Jimmy Brown Mwalugelo), hali ilifahamika ya kushindwa kulipa na Rose kwa taarifa ya kisheria mnamo Aprili 4, 2016. Wala Rose wala mweka rehani (Mortgagor) walikubaliana na taarifa ya siku 60 ambayo ilitolewa mahakamani kama kitu cha ushahidi na maelezo kuwa rehani isizidi kiwango fulani kama kilivyoainishwa kwenye barua ya mkopo.
Matokeo yake, benki ilitoa ripoti ya notisi ndani ya siku 14 ya nia ya kuuza mali ya mikopo. Bado akopaye hakulipa.
Ilikuwa basi mteja aliyechaguliwa na benki akauza mali ya rehani ambazo ziliuzwa kwa Sh milioni 100 badala ya kupata kiasi cha juu cha zaidi ya Sh milioni 101.
