Na Shermarx Ngahemera
KUNA vitendawili vingi kwenye sekta ya ujenzi nchini kwani mengi yanayofanyika kwenye sekta hiyo hayaonekani kwenda sawa na hivyo kufifisha juhudi za mabenki mengi kuwekeza kwenye sekta ya ujenzi na kuleta sintofahamu kwa wengi.
Utafiti wa Benki Kuu unaonesha kuwa ujenzi na fedha za ujenzi zimeongezeka lakini ukopaji umepungua licha ya mikopo kwa sekta binafsi kuongezeka badala ya kushuka kama ilivyokuwa hadi mwezi Machi mwaka huu na hutokana na huenda kutambua kuwa majengo mengi yaliyojengwa yamekosa wapangaji na hivyo watu binafsi wengi wanachelea kukopa kujenga nyumba za biashara kwa hofu ya kukosa wapangaji.
Kwa kifupi ni kuwa Mchango wa ujenzi umeingia kinyume cha mkopo baada ya kupatikana mikopo kwa sekta binafsi.
Kwa hali hiyo shughuli za kiuchumi zimejiunga na kilimo na biashara ambazo pia zinarekodi ukuaji mbaya wa uwekezaji.
Hivyo basi Ujenzi umeongezeka katika miezi ya hivi karibuni na kukua kwa asilimia 15 mwaka hadi Machi 2018 kabla ya kupungua kwa asilimia tano wakati wa mwisho wa Aprili.
Uchunguzi wa kila mwezi wa Benki ya Tanzania kwa Juni unaonyesha kuwa shughuli hiyo ilikuwa na asilimia 6.7 mwezi Mei ikilinganishwa na ukuaji wa asilimia 5 mwaka hadi Mei 2017.
Wataalam wengine wa sekta wanasema kujibana (contraction) inaonyesha kusita kwa wajenzi kuendelea kukopa kutoka benki za kibiashara baada ya kujifunza kwamba kuna kuanguka kwa kiwango cha ujira katika majengo yaliyopo.
NMB yajipambanua
Fedha ya mikopo ya nyumba toka NMB inafikia kiwango cha shilingi bilioni 13 nchini kote mwaka huu.
Benki hiyo imesema kupitia Mkurugenzi wake wa Huduma kwa wateja Omary Mtega akiwa Dodoma kuwa kiasi hicho, ni pamoja na shilingi milioni 700 za mikopo ya makazi katika Dodoma kusaidia juhudi za serikali za kubadilisha mji huo kuwa mji mkuu wa nchi.
Omary Mtega, alisema wakati wa maonyesho ya makazi ya NMB uliofanyika katika viwanja vya Kambarage (Kambarage Grounds), jijini Dodoma kuwa benki itaendelea kutoa fedha kwa sekta ya makazi kwa njia ya mikopo nafuu na mpango wa kulipa muda mrefu.
“Tutaendelea kuongeza fungu la fedha za mikopo ya nyumba kwa Dodoma kusaidia serikali na kuhamasisha kuendeleza mji mkuu na kuunganisha juhudi ili kupunguza uhaba wa vitengo vya nyumba huko,” alisema.
Meneja wa benki kanda ya Kati Nsolo Mlozi, alisema Benki yake itahakikisha kwamba itawaleta wajenzi na wauzaji wa nyumba pamoja ili kuwe na matarajio ya kuchagua bidhaa sahihi na inayofaa kwao.
Wakati huohuo Naibu waziri wa Maendeleo ya Ardhi, Nyumba na Maendeleo ya Binadamu, Angelina Mabula, amewahimiza mabenki, na taasisi za kifedha na watengenezaji wa nyumba kushirikiana na serikali ili kukomesha uhaba wa sehemu za makazi.
Alisema kuna uhaba mkubwa wa vitengo vya makazi katika mji wa Dodoma baada ya idadi kubwa ya watumishi wa umma kuhamishiwa huko.
Alisema kuna mahitaji angalau ya makazi 23,000 yanahitajika dhidi nyumba zilizopo 1,329 tu ikiwa ni asilimia 6 ya mahitaji.
Naibu waziri huyo alisema tena Tanzania kama nchi inakabiliwa na uhaba wa vitengo vya makazi milioni 3, ambayo ni sawa na vitengo 200,000 vya makazi kwa mwaka ili kukidhi mahitaji ya idadi ya watu wanaoongezeka uchao kwa asilimia 3.7.
Juhudi za wadau
Tanzania Mortgage Refinance Company Limited (TMRC) ni kampuni ambayo iko nchini imeanzishwa chini ya sheria ya makampuni CAP 212 na inasimamiwa na Benki Kuu ya Tanzania kama Taasisi ya Fedha.
TMRC inatoa ukwasi wa muda mrefu kwa mabenki yatoayo mikopo ya nyumba yaani “ Primary Mortgage Lenders (PML)” ili nazo zitoe mikopo ya nyumba kwa wateja wao. Kwa kufanya hivyo , TMRC inachangia pakubwa kwenye maendeleo na uchumi wa Tanzania kwa kutoa mikopo ya muda mrefu kuwawezesha watanzania kujenga au kununua nyumba nzuri wakati wanalipa kidogo kidogo na riba nafuu.
Kulikuwa na ripoti kwamba idadi ya majengo yasiyokuwa na kazi, hasa katika mji mkuu wa kibiashara wa Tanzania Dar es Salaam, inaongezeka kama kazi za serikali zinahamishwa kwenye mji mkuu mpya wa taifa Dodoma.
Kuna uwezekano pia kwamba makampuni yanatafuta chaguo nafuu au hata maduka ya kufunga katika mazingira ya biashara ya sasa ya kioevu.
“Waendelezaji ni hasa wauzaji wa majengo na wanapojifunza kuwa kuna kiwango cha kumiliki, wanaweza kutumia maelezo hayo kufanya uamuzi. Labda wao hupungua kwa usawa na mahitaji, “anasema mtendaji mkuu wa Watumishi Housing Company Fred Msemwa.
Watumishi Housing Company ni msanidi wa mali na mtekelezaji mkuu wa Mpango wa Nyumba ya Watumishi wa Tanzania uliofanya kazi ya kujenga vitengo vya makazi 50,000 katika awamu tano kutoka 2014/2015.
Dk Msemwa alinukuliwa hivi karibuni akisema kuwa wateja wengi katika mradi wa Gezaulole wa kampuni yake wamebadilika mawazo baada ya kupelekwa Dodoma.
Mikopo kurejesha
Kulingana na ripoti ya benki kuu, mikopo kwa sekta binafsi iliendelea kupona baada ya kuongezeka kwa asilimia 2.6 mwaka hadi Mei 2018 ikilinganishwa na ukuaji wa mwaka wa asilimia 0.8 mwezi wa Aprili 2018.
Mikopo ya kibinafsi inaongoza mikopo ya benki kwa shughuli kubwa za kiuchumi. Shughuli za kibinafsi na biashara zilifanya sehemu kubwa zaidi ya mkopo bora kwa sekta binafsi kwa asilimia 27.3 na asilimia 20.6, kwa mtiririko huo.
Mikopo binafsi pia ilikua kwa asilimia 49.2 wakati ukuaji wa mikopo kwa biashara ilikuwa hasi asilimia 3.2.
