Mwandishi Wetu
MAMLAKA ya Mapato ya Tanzania (TRA), inataka zaidi ya shilingi trilioni 1.4 kodi kutoka kwa BG Tanzania Limited, kutokana na mauzo ya vitalu vya gesi kwa mkataba wa ununuzi wa hisa katika vitalu vya gesi vitatu kwa Royal Dutch Shell.
Mwaka 2015, Shell Royal Dutch ilinunua hisa ya asilimia 60 kuhusiana na biashara ya gesi kutoka vitalu moja, tatu na nne uliofanyika na BG Tanzania Limited kwa utafutaji mafuta lakini kampuni hiyo ya tawi ya Gesi Uingereza (GU) au BG haikuweza kulipa kodi ya faida ya kuuza mali (Capital gains Tax) kama vile inavyotakikana na Sheria ya Kodi ya Mapato ya Tanzania.
Katika kesi iliyoko mezani, Kamishna Mkuu wa TRA alisisitiza kampuni ya utafutaji gesi ya BG kulipa Dola za Marekani milioni 520 (kodi itokanayo na faida ya mauzo) mali ya mtaji, BG Tanzania Limited inapinga na hatimaye kukimbilia kwenye Bodi ya Mapato ya Rufaa ya Kodi ya Mapato (Tax Appellate Board), ili kukabiliana na kutotoa malipo na hivyo kusubiri wadau wengine waliohusiana na vitalu hivyo kwenye kesi nyinginezo.
Vuta nikivute imetamalaki kwenye kesi lakini kwa vile kuna mfano wa kesi kama hiyo iliwahi kutokea na TRA kushinda na hivyo kujisikia faraja kuwa ina faida nayo safari hii itashinda na BG kuonekana kuwa ana kesi dhaifu.
Utetezi wa BG Tanzania
Katika utetezi wake BG Tanzania inahimiza kuwa njia inayotumiwa kuamua Dola za Kimarekani milioni 520 zinaodaiwa na TRA kwa kodi ya faida kubwa na imesababisha sababu kadhaa za kuharibu malipo.
Inasema kuwa “mbinu ya hesabu ya soko ya TRA inayofanyika kwa dhima ya kodi ya madai si sahihi.”
Kampuni hiyo, kati ya wengine, imesema kuwa “TRA ilitumia viashiria vya soko visivyofaa kutathmini uhasibu uliohitajika kwa uharibifu wa soko kuanzia 2013 hadi 2016.
“TRA imetumia vyanzo vya gesi visivyo sahihi na vingi zaidi ya thamani ya mali ya BG.”
Hata hivyo, kwa mujibu wa rekodi za mahakama, rufaa bado inasubiri, lakini kusikilizwa imekuwa ikisubiri uamuzi wa baadhi ya programu tofauti zinazozunguka suala hili kwa uzima na makando kando yake
TRA inaendelea katika kukata rufaa kuwa tathmini iliyotengenezwa ilitokana na thamani ya soko ya mali, sababu ya kiasi na bei za gesi za asili na gharama za upatikanaji wa Royal Dutch Shell.
Zaidi ya hayo, kodi ya faida si ngeni kwani kuna mifano hai ya watu wengine walioweza kuilipa bila matatizo na madai yasiyo na tija. Inasema kuna mfano stahiki katika kodi hiyo ambapo mwaka 2013 wakati Ophir Energy PLC na Ophir Services PTY Limited ilipouza asilimia 20 ya hisa zake katika kitalu moja na nne kwa Pavilion Limited Pte Limited kwa dola bilioni 1.3 za Marekani na TRA ilipata Dola za Kimarekani milioni 228 kutokana na faida kubwa kodi.
Kuna madai yasiyothibitika kuwa Royal Dutch ilitenga asilimia 1.8 tu, sawa na dola milioni 850 za Dola za Kimarekani kwa jumla ya bei iliyolipwa kwa kitengo cha Tanzania kwa ununuzi wa hisa katika BG Group, ambaye Kampuni ya Tanzania ilikuwa tayari imeshatumia dola bilioni 1.5 za Marekani, hivyo kuonyesha hasara, si faida. Hali ambayo inaleta hali ngumu kumeza kwa kila upande.
Historia ya tatizo
Mwaka 2012, Mwenyekiti wa Kamati ya Akaunti za Umma (PAC), Zitto Kabwe, aliwahimiza Serikali kurekebisha sheria za kodi ili kuzalisha kodi ya asilimia 20 ya faida ya mauzo ya hisa au dhamana na makampuni ambayo mali zao ziko Tanzania.
Suala hilo lilikuwa suala kubwa la kisiasa na wabunge kutoka kwa upinzani na CCM wakilalamika kwamba Serikali ilikuwa imepoteza mapato mengi kutokana na ukosefu wa utaratibu wa kisheria na kuacha kuvuja kodi.
Matokeo yake, sheria zilibadilishwa mwaka 2013 ili kuruhusu Serikali kulipwa kodi ya faida ya mauzo ya makampuni kwa makampuni (capital gains tax).
Matatizo ya mauzo ya vitalu hivyo wakati mmoja mwaka 2016, mfanyabiashara wa Tanzania aishiye Afrika Kusini, Moto Mabanga, aliomba Tume ya Ushindani (FCC) ili kupinga mkataba na makampuni mawili ya kigeni yanayohusika na utafutaji wa gesi, Royal Dutch Shell na BG Group, ili kuunganisha haki za riba katika vitalu vya gesi tatu.
Makampuni mawili wakati huo yalikuwa yametaka idhini ya FCC nchini Tanzania kuifanya shughuli kwa kuchukua nafasi ya kudhibiti katika masilahi ya asilimia 60 kuhusiana na vitalu vya gesi uliofanyika na BG Tanzania Limited kwa kuzingatia mambo fulani pekee.
Migogoro kulingana na kumbukumbu za mahakama inahusisha makampuni mengine ya kigeni, Ophir Energy PLC na Ophir Services PTY Limited na BG Tanzania Limited, kwa kesi moja na makampuni yote matatu pamoja na Pavilion Energy Pte Limited kwa kuunganishwa mambo bila mafanikio katika kesi nyingine; Mabanga alipoteza ombi hilo kwa FCC.
